Dochody seniorów w Europie: Emerytury, praca i oszczędności — regionalne różnice.

Stabilność finansowa starszej populacji w Europie stanowi wielowymiarowe wyzwanie. Najnowsze dane OECD wskazują, że osoby w wieku 65 lat i starsze w 28 z 29 krajów europejskich zazwyczaj dysponują niższymi średnimi dochodami rozporządzalnymi w porównaniu z ogółem społeczeństwa. Luksemburg jest jedynym wyjątkiem, co podkreśla dysproporcje na całym kontynencie i skłania do głębszej analizy struktury i zróżnicowania źródeł dochodu starszych obywateli w poszczególnych krajach.

• Seniorzy w Europie (65+) mają niższe średnie dochody rozporządzalne niż ogół społeczeństwa, z wyjątkiem Luksemburga.
• Głównym źródłem dochodu (średnio 66%) dla europejskich seniorów są świadczenia publiczne, takie jak emerytury i zasiłki.
• Dochód z pracy stanowi średnio 21% dochodów seniorów, osiągając w niektórych krajach ponad jedną trzecią (np. Łotwa 40%).
• Dochód kapitałowy i prywatne emerytury zawodowe są ważnymi, choć zróżnicowanymi, źródłami dochodu, szczególnie w Holandii (40% z prywatnych emerytur).
• Systemy zabezpieczenia społecznego różnią się znacząco w Europie, od dużej zależności od świadczeń publicznych na Zachodzie po większe znaczenie pracy w Europie Wschodniej.

Dominacja Świadczeń Publicznych

Analiza źródeł dochodu dla Europejczyków w wieku 65 lat i starszych ujawnia silne uzależnienie od świadczeń publicznych, głównie państwowych emerytur i zasiłków. W 27 krajach transfery publiczne stanowią średnio 66% dochodu rozporządzalnego tej grupy demograficznej, bazując na danych z 2020 roku lub najnowszych dostępnych. Proporcja ta znacząco się różni, wahając się od znacznych 86% w Belgii do niskich 41% w Szwajcarii. Kraje takie jak Luksemburg (83%), Austria (82%), Finlandia (80%), Czechy (76%), Włochy (76%) oraz Portugalia i Grecja (po 75%) wykazują szczególnie wysoką zależność od publicznych świadczeń. Z kolei państwa takie jak Wielka Brytania (42%), Holandia (43%) i Dania (45%), obok Szwajcarii, odnotowują niższe udziały, co sugeruje bardziej zdywersyfikowane portfele dochodów ich starszych populacji. Spośród największych gospodarek Europy, Francja przoduje z 78% udziałem transferów publicznych, co ostro kontrastuje z 42% w Wielkiej Brytanii.

Znaczenie Aktywności Zawodowej

Poza wsparciem sektora publicznego, praca pozostaje kluczowym elementem dochodu dla wielu starszych Europejczyków, stanowiąc średnio 21% ich dochodów rozporządzalnych. Udział ten przekracza jedną trzecią w kilku krajach, osiągając szczyt 40% na Łotwie. Inne narody, gdzie zatrudnienie znacząco przyczynia się do dochodów seniorów, to Słowacja (36%), Litwa (35%), Estonia i Polska (obie po 34%), oraz Islandia (32%). Odwrotnie, osoby starsze we Francji, Luksemburgu, Finlandii i Belgii są najmniej zależne od zarobków z pracy, gdzie dochody z zatrudnienia zazwyczaj stanowią poniżej 11% ich całkowitych dochodów. Ta rozbieżność podkreśla zróżnicowane podejścia kulturowe i polityczne do zaangażowania w siłę roboczą po przejściu na emeryturę.

Rola Dochodu Kapitałowego i Prywatnych Emerytur Zawodowych

Dochód kapitałowy, pochodzący głównie z prywatnych emerytur i oszczędności osobistych, stanowi średnio 7% dochodów osób starszych, jednak jego wkład obejmuje szeroki zakres, od mniej niż 1% na Słowacji do 23% w Danii. Znaczące udziały wynoszące co najmniej 10% obserwuje się w krajach takich jak Turcja i Szwajcaria (po 16%), Francja (15%), Szwecja (12%), Wielka Brytania (11%), oraz Finlandia, Norwegia i Islandia (po 10%). Wskazuje to na różnice w kulturach oszczędzania osobistego i powszechności dodatkowych prywatnych programów emerytalnych. Tymczasem prywatne emerytury zawodowe są mniej rozpowszechnione globalnie, odnotowane jako znaczące źródło dochodu w zaledwie siedmiu z badanych krajów. Holandia przoduje w tej kategorii, gdzie te emerytury stanowią 40% dochodu, a za nią plasują się Wielka Brytcia (33%) i Szwajcaria (29%). Kraje nordyckie, takie jak Szwecja (19%), Dania (15%) i Norwegia (14%), również wykazują znaczący wkład programów zawodowych, natomiast udział Niemiec jest znacznie niższy i wynosi 5%.

Zróżnicowanie Systemów Zabezpieczenia Społecznego i Wyzwania Przyszłości

Zróżnicowany wkład tych czterech źródeł dochodu — transferów publicznych, pracy, dochodu kapitałowego i prywatnych emerytur zawodowych — podkreśla różnorodny charakter systemów zabezpieczenia społecznego w całej Europie. Kraje Europy Zachodniej, takie jak Belgia, Francja i Austria, wykazują silne uzależnienie od emerytur publicznych. Wiele krajów nordyckich, z wyjątkiem Finlandii, prezentuje bardziej zdywersyfikowane profile dochodów, często charakteryzujące się solidnymi prywatnymi programami emerytalnymi. Z kolei narody Europy Wschodniej i Południowej, w tym Polska, Słowacja, Grecja i Turcja, mają tendencję do większego polegania na dochodach związanych z pracą, często ze względu na mniej rozwinięte systemy prywatnych emerytur zawodowych. W miarę jak długość życia nadal rośnie, decydenci stoją przed złożonym zadaniem zapewnienia odpowiedniego wsparcia starzejącym się populacjom, jednocześnie utrzymując stabilność fiskalną, zwłaszcza biorąc pod uwagę utrzymujące się dysproporcje w ubóstwie osób starszych na kontynencie.