Cyfrowe euro: Plan EBC na przyszłość pieniądza publicznego i ochronę prywatności

W miarę jak gotówka w formie fizycznej gwałtownie wycofuje się z codziennych transakcji w całej strefie euro, Europejski Bank Centralny (EBC) staje przed kluczowym wyzwaniem: jak zabezpieczyć fundamentalną rolę pieniądza publicznego w coraz bardziej cyfrowej gospodarce. Proponowane przez nich rozwiązanie, cyfrowe euro, ma na celu wypełnienie tej rosnącej luki, oferując cyfrową walutę banku centralnego (CBDC) zaprojektowaną tak, aby odzwierciedlała nieodłączne zalety gotówki – takie jak prywatność i powszechna akceptacja – w formacie cyfrowym, zapewniając ciągłą aktualność pieniądza banku centralnego w nowoczesnym krajobrazie finansowym.

• Zapewnienie fundamentalnej roli pieniądza publicznego w erze cyfrowej.
• Odzwierciedlenie zalet gotówki, takich jak prywatność i powszechna akceptacja, w formie cyfrowej.
• Wypełnienie luki powstałej w wyniku spadku użycia fizycznej gotówki.
• Wzmocnienie odporności, konkurencji i suwerenności płatniczej Europy.
• Zapewnienie, że pieniądz banku centralnego pozostanie aktualny w nowoczesnym systemie finansowym.

Nadrzędna Potrzeba Cyfrowego Euro

Konieczność wprowadzenia cyfrowego euro wynika bezpośrednio ze znaczącej zmiany w zachowaniach płatniczych. W latach 2019–2024 udział gotówki w płatnościach w strefie euro drastycznie spadł, z 68% do 40% pod względem wolumenu i z 40% do zaledwie 24% pod względem wartości. Tendencja ta podkreśla kluczową podatność na zagrożenia, ponieważ próżnia pozostawiona przez zmniejszające się wykorzystanie gotówki jest coraz częściej wypełniana przez prywatne, a często pozaeuropejskie, rozwiązania płatnicze. Piero Cipollone, członek zarządu EBC, podkreślił, że niemożność użycia gotówki fizycznej w transakcjach cyfrowych zmniejsza „odporność, konkurencję, suwerenność, a ostatecznie wolność konsumentów w wyborze sposobu płatności”. Rosnąca zależność od platform zewnętrznych stanowi poważne ryzyko dla suwerenności monetarnej, potencjalnie zmniejszając kontrolę EBC nad przepływami pieniężnymi i jego kluczową rolę w codziennych transakcjach.

Cyfrowe Euro: Publiczna Infrastruktura, Prywatność i Inkluzja

W przeciwieństwie do komercyjnych cyfrowych systemów płatności, które zazwyczaj wiążą się ze śledzeniem danych przez prywatne firmy i naliczaniem opłat, cyfrowe euro jest wizualizowane jako infrastruktura publiczna. Oferowałoby pełną prywatność dla płatności offline i wysoki stopień prywatności dla transakcji online, odzwierciedlając anonimowość gotówki. Waluta byłaby bezpłatna w użyciu, szeroko akceptowana i neutralna, zapewniając uniwersalną opcję płatności, która nie wymaga konta bankowego i unika ukrytych opłat. Podejście to ma na celu przeciwdziałanie systemom komercyjnym, które mogą wykluczać osoby nieposiadające konta bankowego lub mniej zaawansowane technologicznie, zapewniając szerszą inkluzję finansową.

Implikacje Ekonomiczne i Odporność Systemu Płatności

Ekonomiczne implikacje fragmentarycznego krajobrazu płatności cyfrowych wykraczają poza kwestię prywatności. Ekonomista Filippo Taddei z Goldman Sachs podkreślił obawy, że bez ustandaryzowanej publicznej waluty cyfrowej płynność euro mogłaby ucierpieć, prowadząc do dominacji prywatnych i zagranicznych systemów oraz zmniejszenia znaczenia pieniądza banku centralnego. Pomimo cyfrowej transformacji, znaczna część małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) w strefie euro nadal preferuje gotówkę, przy czym odsetek ten wzrasta do ponad 50% w Austrii i prawie 40% we Włoszech. Cyfrowe euro mogłoby sprzyjać większej konkurencji i innowacjom wśród dostawców usług płatniczych, wzmacniając zdolność handlowców do negocjowania opłat. Co więcej, jego zdolność do funkcjonowania offline oferuje kluczową przewagę w zakresie odporności, zapewniając funkcjonalność płatności podczas sytuacji awaryjnych, takich jak przerwy w dostawie prądu czy klęski żywiołowe.

Struktura i Funkcjonowanie Cyfrowego Euro

Struktura EBC dla cyfrowego euro przewiduje dostęp użytkowników do waluty za pośrednictwem cyfrowego portfela, prawdopodobnie udostępnianego przez banki lub organy publiczne. Płatności byłyby natychmiastowe, bezpłatne i dostępne zarówno online, jak i offline, zaprojektowane z myślą o łatwości użytkowania. Środki można by ładować z rachunków bankowych lub za pomocą gotówki fizycznej, z zastosowaniem limitów przechowywania w celu zapobieżenia dużym przepływom z depozytów banków komercyjnych. Co kluczowe, EBC zobowiązał się do ochrony prywatności użytkowników, twierdząc, że nie będzie śledził indywidualnych zakupów ani danych osobowych. Jedno cyfrowe euro zawsze utrzymywałoby parytet z jednym euro fizycznym, oferując stabilną, publiczną i wolną od ryzyka alternatywę dla istniejących komercyjnych cyfrowych metod płatności.

Harmonogram Wprowadzenia i Perspektywy

Jednak cyfrowe euro nie jest jeszcze kwestią najbliższej przyszłości. EBC znajduje się obecnie w fazie przygotowawczej, która ma zakończyć się w październiku 2025 roku. Następnie Rada Prezesów zadecyduje o jego dalszym rozwoju, pod warunkiem zakończenia niezbędnego procesu legislacyjnego. Chociaż Cipollone wyraził nadzieję na podjęcie decyzji politycznych i prawnych „bardzo wcześnie w przyszłym roku”, faza rozwoju ma trwać od dwóch do trzech lat. To umieszcza realistyczne okno startowe dla cyfrowego euro w latach 2027–2029, przy czym prezes Deutsche Bundesbank, Joachim Nagel, sugeruje, że bardziej prawdopodobny jest koniec tego zakresu (2028 lub 2029 rok).

Rola Cyfrowego Euro na Arenie Międzynarodowej

Pomimo szerszych dyskusji na temat cyfrowych walut banków centralnych, które miałyby kwestionować globalną dominację dolara amerykańskiego, EBC wyjaśnił, że cyfrowe euro jest przede wszystkim narzędziem płatności detalicznych przeznaczonym dla Europejczyków, a nie strategicznym posunięciem w globalnej geopolityce czy próbą wyparcia dolara jako waluty rezerwowej. Trwała dominacja dolara w handlu światowym, wycenie towarów i transgranicznym udzielaniu pożyczek opiera się na głębokim zaufaniu, wielkości rynku i wieloletnich sieciach, wspieranych przez niezrównany rynek bezpiecznych aktywów – czego dowodem są obligacje skarbowe USA o wartości ponad 27 bilionów dolarów (23,1 biliona euro). Chociaż udział euro w alokowanych globalnych rezerwach nieznacznie wzrósł do 20,06% w pierwszym kwartale 2025 roku (dane MFW), nadal pozostaje znacznie w tyle za udziałem dolara wynoszącym 53%. Osiągnięcie fundamentalnej zmiany w globalnej architekturze finansowej wymagałoby daleko idących zmian, takich jak zunifikowany rynek euroobligacji i bardziej zintegrowany system kapitałowy, które obecnie nie istnieją.

Cel Ostateczny: Suwerenność i Wolność Wyboru

Ostatecznie celem cyfrowego euro nie jest przekształcenie globalnych finansów, lecz służenie bardziej praktycznemu, krajowemu celowi: zapewnieniu Europejkom dostępu do pieniądza publicznego w coraz bardziej cyfrowej gospodarce. Ma ono na celu ochronę prywatności, wspieranie inkluzji finansowej i zabezpieczenie przyszłości wspólnej waluty. Jak ujął to Piero Cipollone, bez cyfrowego odpowiednika „rola gotówki zostanie znacząco zmniejszona”, a EBC ryzykuje niewykonanie swojej fundamentalnej odpowiedzialności wobec obywateli, którym służy. W erze, w której giganci technologiczni i zagraniczne platformy coraz częściej definiują metody płatności, cyfrowe euro stanowi strategiczny wysiłek Europy w celu utrzymania wyboru i suwerenności nad swoim krajobrazem monetarnym.